Phát Triển Năng Lực Trong Môn Vật Lí Lớp 9
LỜI NÓI ĐẦU
Ngày 03 tháng 10 năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn số 4612/BGDĐT – GDTrH, hướng dẫn thực hiện Chương trình Giáo dục Phổ thông hiện hành với định hướng xây dựng chương trình nhà trường cho phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.
Trên tinh thần này, cuốn sách Phát triển năng lực trong dạy học môn Vật lí cấp Trung học cơ sở được biên soạn theo chương trình Vật lí hiện hành dưới dạng các hoạt động học tập nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh. Hệ thống các hoạt động học tập trong sách có thể được thực hiện cả trong lớp học và ngoài lớp học.
Đặc biệt bộ sách chú trọng đến các hoạt động giúp học sinh rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu dựa trên các nội dung trong sách giáo khoa để học sinh tiếp nhận, vận dụng kiến thức mới thông qua giải quyết các nhiệm vụ học tập đặt ra trong từng bài học đồng thời đảm bảo cho học sinh được dành nhiều thời gian trên lớp để luyện tập, thực hành, trình bày, thảo luận, bảo vệ kết quả học tập của mình.
Cuốn sách được biên soạn bám sát theo các tiêu chí sau:
Phù hợp đối tượng học sinh: Mức độ yêu cầu bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng, lồng ghép trong các tình huống đa dạng, phong phú, gắn liền với kinh nghiệm sống của học sinh.
Gắn với thực tế: Trong mỗi bài học đều có những nội dung vận dụng kiến thức vào đời sống. Nhiều hình ảnh, tình huống thực được đưa vào làm nguồn thông tin để học sinh khai thác trong quá trình học tập.
Định hướng tích hợp: Các bài học được soạn thảo theo hướng tích hợp và góp phần giáo dục định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Một số hoạt động học tập được xây dựng theo định hướng tích hợp STEM, các hoạt động này được thiết kế theo con đường hình thành kiến thức, định hướng xây dựng sản phẩm để phát triển năng lực chung và đặc thù trong môn Vật lí cho học sinh.
Tiện dụng đối với học sinh và giáo viên: Các hoạt động học tập được xây dựng phù hợp với việc tổ chức hoạt động dạy học trên lớp cũng như hoạt động tự học ở nhà. Các thiết bị, nguyên vật liệu sử dụng trong các phương án thí nghiệm trong sách phù hợp với thiết bị tối thiểu đã được cấp cho các trường hoặc có sẵn trong mỗi gia đình. Ngoài ra các bài học được chia theo một phân phối chương trình tương đối phù hợp đối với trường trung học cơ sở.
Các bài trong sách được viết theo cùng một cấu trúc thống nhất gồm các phần:
Phần đầu gồm mục tiêu được phát biểu theo các chỉ số hành vi, mức độ biểu hiện của năng lực thành phần mong muốn phát triển ở học sinh và các từ khoá để học sinh dễ nhớ, dễ tra cứu trong quá trình học tập và ôn tập. Phần này được nêu cụ thể, chi tiết để học sinh có thể tự định hướng kiểm tra kết quả học tập đạt được khi tự học theo sách và làm cơ sở để giáo viên đánh giá được tiết dạy đã đạt yêu cầu hay chưa.
Phần hoạt động học tập được thiết kế chi tiết từng hoạt động học, trong đó chỉ rõ cách thức học sinh cần thực hiện và sản phẩm học sinh cần đạt được, kiến thức học sinh cần hình thành và chiếm lĩnh. Học sinh có thể làm việc theo nhóm hoặc cá nhân để hoàn thành các nhiệm vụ học tập. Cách học sinh thực hiện các nhiệm vụ học tập, giúp đỡ bạn trong quá trình học, sản phẩm đạt được của từng hoạt động học tập là cơ sở đánh giá năng lực học sinh theo mục tiêu đặt ra. Hoàn thành các hoạt động học tập trong sách này, học sinh sẽ được trang bị đầy đủ các kiến thức theo chuẩn kiến thức kĩ năng do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Phần hoạt động mở rộng là những nhiệm vụ học tập để học sinh ôn tập, củng cố, vận dụng các kiến thức vào đời sống. Phần này cũng có thể được sử dụng để phân hoá học sinh. Tuỳ theo trình độ của mình, học sinh có thể tự lực hoặc làm việc với sự hỗ trợ của bạn bè, thầy cô để hoàn thành một số hoặc toàn bộ các nhiệm vụ học tập thuộc phần này. Qua các hoạt động học tập của học sinh, giáo viên có thể đánh giá năng lực học sinh qua việc học sinh báo cáo kết quả thực hiện một hoạt động, xây dựng một sản phẩm, kết quả thí nghiệm, bài thuyết trình hoặc quá trình học sinh tham gia thảo luận, hỗ trợ bạn trong nhóm học tập.
Do từng bài học được thiết kế chi tiết thành các hoạt động học tập, nên giáo viên, phụ huynh có thể yêu cầu học sinh làm trước ở nhà để đến lớp dành thời gian trao đổi, thảo luận mở rộng, đào sâu kiến thức của phần bài tập. Qua các hoạt động học sinh thực hiện, giáo viên hoặc phụ huynh có thể xác định được những năng lực nào mà con em mình còn thiếu, còn yếu để có kế hoạch bồi dưỡng kịp thời.
Bộ sách cũng là tài liệu để giáo viên, cán bộ quản lí giáo dục so sánh, đối chiếu giữa cách tiếp cận nội dung và tiếp cận phát triển năng lực theo chương trình giáo dục phổ thông mới làm cơ sở định hướng hoạt động dạy học trong nhà trường, góp phần kết nối giữa chương trình giáo dục phổ thông hiện hành với chương trình giáo dục phổ thông mới.
Với mong muốn bộ sách ngày càng hoàn thiện trong những lần xuất bản tiếp theo, chúng tôi xin trân trọng đón nhận các ý kiến đóng góp cho bộ sách từ các thầy cô giáo, các em học sinh, các bậc phụ huynh và bạn đọc gần xa.
