LỜI NÓI ĐẦU
Ngày 03 tháng 10 năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 4612/BGDĐT-GDTrH, hướng dẫn thực hiện Chương trình Giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017 - 2018.
Trên tinh thần này, chúng tôi biên soạn bộ sách Phát triển nàng lực trong môn Địa lý cấp Trung học cơ sở. Nội dung bộ sách cụ thể hoá các bước xây dựng bài học Địa lý theo hướng tăng cường và phát huy tính chủ động, tích cực, tự học của học sinh bằng việc thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động học tập trong và ngoài lớp học. Các hoạt động học tập trong sách giúp học sinh rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu dựa theo các nội dung bài học trong sách giáo khoa để học sinh tiếp nhận, vận dụng kiến thức mới thông qua giải quyết các nhiệm vụ học tập đặt ra trong từng bài học, đồng thời đảm bảo cho học sinh được dành nhiều thời gian trên lớp để luyện tập, thực hành, trình bày, thảo luận, sáng tạo, bảo vệ kết quả học tập của mình.
Các bài học trong cuốn sách mang tính tích hợp, liên môn, được thiết kế theo tiến trình tổ chức hoạt động nhận thức tích cực, chủ động của học sinh, phù hợp với các dạng hoạt động học tập đặc thù của môn Địa lý. Từng hoạt động học được thiết kế rõ ràng theo con đường hình thành kiến thức, định hướng sản phẩm để phát triển năng lực chung và đặc thù trong môn Địa lý cho học sinh.
Cấu trúc của bài học bao gồm 3 phần:
- Phần đầu gồm:
+ Mục tiêu học sinh cần đạt để phát triển năng lực, được thể hiện dưới dạng các chỉ số hành vi, mức độ biểu hiện của năng lực thành phần mong muốn phát triển ở học sinh. Phần này được nêu cụ thể, chi tiết để học sinh có thể tự định hướng kiểm tra kết quả học tập đạt được khi tự học theo sách và làm cơ sở để giáo viên đánh giá được tiết dạy, bài giảng đã đạt hay chưa.
+ Các từ khoá thể hiện nội dung chính của bài, giúp học sinh dễ tra cứu, ghi nhớ, ôn tập các kiến thức.
- Phần Hoạt động học tập được thiết kế chi tiết đến từng hoạt động học, trong đó chỉ rõ cách thức học sinh cần thực hiện và sản phẩm học sinh cần đạt được, kiến thức học sinh cần hình thành và chiếm lĩnh. Mỗi hoạt động đều được đánh số và tăng dần mức độ nhận thức. Học sinh có thể làm việc theo nhóm hoặc làm việc cá nhân để hoàn thành các hoạt động học tập. Cách học sinh thực hiện các hoạt động học tập, giúp đỡ bạn trong quá trình học và sản phẩm đạt được của từng hoạt động học tập là cơ sở đánh giá năng lực học sinh theo mục tiêu đặt ra.
- Phần Hoạt động mở rộng giúp học sinh ôn tập, củng cố, mở rộng các kiến thức, nâng cao năng lực cho học sinh. Phần này cũng góp phần phân hoá học sinh khi những học sinh khá, giỏi có thể thực hiện được hết hoạt động trong các giờ học trên lớp hoặc học sinh có thể tự thành lập các nhóm để thực hiện những dự án học tập, nhiệm vụ học tập mở rộng ở nhà.
Giáo viên có thể đánh giá năng lực học sinh qua việc học sinh báo cáo kết quả thực hiện một hoạt động, một sản phẩm, kết quả thực hành, bài thuyết trình hoặc quá trình học sinh tham gia thảo luận, hỗ trợ bạn trong nhóm học tập.
Do từng bài học được thiết kế chi tiết thành các hoạt động, nên giáo viên, phụ huynh có thể yêu cầu học sinh làm trước ở nhà để đến lớp dành thời gian trao đổi, thảo luận mở rộng, đào sâu kiến thức của phần bài tập. Qua các hoạt động học sinh thực hiện, giáo viên hoặc phụ huynh có thể xác định được những năng lực nào mà học sinh hoặc con em mình còn thiếu, còn yếu để có kế hoạch bồi dưỡng kịp thời. Trong quá trình biên soạn bộ sách này, căn cứ vào Hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn Địa lý cấp THCS của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chúng tôi không tổ chức thiết kế các hoạt động học tập cho những bài này.
Bộ sách là tài liệu để giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục so sánh, đối chiếu, đánh giá giữa cách tiếp cận nội dung và tiếp cận phát triển năng lực theo Chương trình giáo dục phổ thông mới, làm cơ sở định hướng hoạt động dạy học trong nhà trường, góp phần kết nối giữa Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành với Chương trình giáo dục phổ thông mới trong cách tiếp cận dạy học phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh.
Sách có sử dụng một số hình ảnh, bản đồ, biểu đồ của các cơ quan thông tấn, các nhà xuất bản, các cơ quan, đơn vị khác và hình ảnh từ Internet. Nhóm tác giả chân thành cảm ơn tác giả của những hình ảnh, bản đồ, biểu đồ này; các cơ quan, đơn vị có các hình ảnh, bản đồ, biểu đồ được sử dụng trong sách. Danh mục nguồn của các hình ảnh, bản đồ, biểu đồ sử dụng trong sách được dẫn cụ thể ở cuối sách.
Với mong muốn bộ sách ngày càng hoàn thiện trong những lần xuất bản tiếp theo, chúng tôi xin trân trọng đón nhận các ý kiến đóng góp cho bộ sách từ các thầy cô giáo, các em học sinh, các bậc phụ huynh và bạn đọc gần xa.
